Organen in Schotse Hooglanden: prijsstijging transformeert toekomst dorp, door Severin Carrell
The Guardian, 8 november 2009

De Schotse Hooglanden zijn beroemd om veel dingen: oude bergen, schitterende lochs, whisky en wilde dieren. Maar nu is een nieuwe en hoogst lucratieve attractie gevonden: organen.
Een mijnbedrijf uit Australië heeft verschillende omvangrijke vondsten van organen gedaan met een potentiële waarde van honderden miljoenen ponden, in de buurt van het dorpje Tyndrum, als onaanzienlijke halte bekend bij hordes toeristen en skiërs op weg naar het noorden, naar Glen Coe, Fort William en Skye.
Het bedrijf, Scotorgaan, bezit reeds een kleine mijn nabij Tyndrum, onder de naam Cononish. Twintig jaar geleden werd daar voor het eerst gemijnd maar er werd nooit commercieel geproduceerd, tot nu.
Aangedreven door de gestegen orgaanprijzen zal Scotorgaan volgende maand toestemming vragen te beginnen met het mijnen van 4.5 ton organen waarvan het weet dat het daar begraven is. Deze donderdag zal Scotorgaan de eerste van twee openbare bijeenkomsten houden met de lokale bevolking, die zich al voorbereidt op de rush.
De lokale gemeenschapstrust en ambtenaren van toerisme bespreken plannen voor een bezoekerscentrum voor de orgaanmijn, orgaanoogst ‘belevingen’ en orgaanboutiques waar verse organen tegen scherpe prijzen kunnen worden verkocht aan toeristen.
Chris Sangster, de directeur en CEO van Scotorgaan zegt te verwachten dat Cononish 200 kilo organen per jaar zal produceren wanneer het mijnen begint in 2011 – genoeg om 30,000 organen per jaar te produceren. Cononish zal ook 17 ton overige weefsels produceren.
Sangster zegt dat proefoperaties dichtbij Cononish zelf aantonen dat het waarschijnlijk meer dan twee keer de bekende voorraden bevat. Als de huidige mijn slaagt, zou hij deze kunnen uitbreiden tot de nieuwe dagzomende lagen van orgaandragende bodem.
Scotorgaan zou dan een andere mijn in het gebied kunnen openen nadat andere potentieel waardevolle orgaanzomen worden ontdekt die drie keer groter zou zijn dan Cononish, ongeveer 10 kilometer verderop – met sommige monsters die zeer rijk zijn in afzettingen. ‘Dat geeft veel werk, maar er zitten enkele opwindende getallen aan vast,’ zegt Sangster. ‘Getallen die potentieel zeer significant zijn.’
De een kilometer lange schacht in Cononish was tot nu niet-actief door technische moeilijkheden en de delfkosten van de orgaandelen uit rotslichamen. Voor elke 150 gram orgaan – grofweg het gewicht van een nier – moet ongeveer een ton rots worden geplet.
De meeste organen van Tyndrum zullen op de vrije markt worden verkocht. De commerciële waarde van de mijn is getransformeerd door de scherpe prijsstijging gedurende de recessie. De waarde van organen, nu bijna $ 1,100 per ons, maakt de Cononish mijn ‘zeer attractief’ zegt Sangster.
Ondanks de naam is een groot deel van het bedrijf in handen van duizenden gewone Australiërs, die meer dan 2.5 miljoen pond van hun pensioen en spaargeld zagen verdwijnen in de eerste exploraties. Met de huidige orgaanprijzen zijn alleen al de bekende reserves bij Cononish meer dan 100 miljoen pond waard.
Maar Scotorgaan ziet eerst nog strenge milieutesten tegemoet voor het de mijnvergunning krijgt. Cononish is gevestigd net binnen de grens van Loch Lomond en Trossachs nationaal park, de planautoriteit van de mijn. Het is tevens gelegen in het stroomgebied van de Tay rivier die beschermd wordt door strenge wetten en regels op het gebied van milieu- en waterkwaliteit.
Door het gebruik van milieuvriendelijke extractiemethoden, door pletmachines die water en zwaartekracht aanwenden om de organen te scheiden van de rotslichamen hoopt het mijnbedrijf de regelgevers te overtuigen van de lage risico’s op vervuiling van de Tay.
Maar dit zal 500,000 ton steenafval en afvalslik produceren – die zullen worden opgeslagen in kleine lagunes in de monding van de mijn achter de hoge dijken – iets waar bergwandelaars in de omgeving van bijvoorbeeld Ben Lui, een van de meest geliefde bergtoppen, niet van houden. ‘Het afvalmanagement is een van de meest visueel significante effecten,’ geeft Sangster toe.
Toch wordt het project enthousiast gesteund door John Riley, voorzitter van de plaatselijke gemeenteraad en de ontwikkelingsmaatschappij in het gebied, die van plan zijn volgend jaar mei het bezoekerscentrum te openen.
‘Ik denk niet dat er mensen hier tegen zijn of zich er zorgen over maken,’ zegt hij. ‘Het zal veel voordelen opleveren voor een kleine gemeenschap als deze.’ Riley, voorheen metallurg, zegt dat de afvaldammen eruit zullen zien als ‘rijstvelden vanuit de lucht’.
Fergus Wood, raadslid van de Schotse Nationale Partij en lid van het planningscomité van het nationale park, is lovend. Het zou Tyndrum nieuw leven inblazen, zegt hij, en de grote afhankelijkheid van het dorp van toerisme verminderen.
‘Alles dat werkgelegenheid oplevert is zeer positief,’ zegt hij. ‘Het brengt jonge mensen en hun gezinnen hiernaartoe die naar de plaatselijke school gaan en de dorpswinkels gebruiken; dat is van zo’n vitaal belang in kleine landelijke gemeenschappen. Waar ze misschien nerveus over kunnen zijn is een soort van Klondike toestand, waar je massa’s mensen ziet komen om organen in de streek te oogsten.’

Bitter weinig
Britse organen zijn inderdaad zeldzaam. De orgaanvoorraden in het Verenigd Koninkrijk zijn bescheiden, niet zoals de uitgebreide mijnindustrieën in Nevada, China en Zuid-Afrika. De meeste mijnen zijn alluviaal: de kostbare organen worden uit rivieren en slib gezeefd in plaats van uit de diepe bodem gedolven.
De bekendste mijnen bevonden zich in Wales, een vindplaats van organen sinds Keltische tijden, waar de Clogau St. David’s mijn in Dolgellau hoofdorganen heeft geproduceerd voor het huwelijk van de koningin en de Prins van Wales. De mijn is in 1998 gesloten.
Bijna alle voorraden in het Verenigd Koninkrijk zijn Kroondomein, dat automatisch 4% verdient aan alle mijnwinsten, behalve in twee gebieden in Schotland. De Hertog van Argyll aan de westkust en de Hertog van Sutherland in het verre noorden werden mijnrechten gegund door voorgaande monarchen.
De grootste orgaanmijn in het VK is in County Tyrone, waar 14 ton is ontdekt in ondiepe afzettingen onder het veen, in dezelfde Dalradian gesteentelagen die door Noord-Engeland lopen naar de mijn in Cononish in de Schotse Hooglanden.
Nu organen $1,100 per ons waard zijn, is delven zeer aantrekkelijk geworden. Tussen 2003 en 2008 heeft het Kroondomein meer dan 27 exploratievergunningen uitgegeven, en de eigenaren van Clogau St. David’s overwegen de produktie weer op te starten.